qəfəs

is. <fars.>

1. Quşları, heyvanları salmaq üçün məftil və ya ağac çubuqlarından düzəldilmiş, ya hörülmüş qutu şəkilli qurğu. Quş qəfəsi. Toyuq qəfəsi. Tülkünü qəfəsə saldılar. – Pəncərənin qabağında asılan qəfəsin içərisində boz rəngli bir tutuquşu vardır. M. S. O.. Quş, ayağını <cələdən> azad etmək üçün dartınırdı və çapalayırdı. Bunu gördükdə biz qaratoyuğun üstünü alırdıq. Sevinə-sevinə aparıb qəfəsə salırdıq. S. S. A..

2. məc. Həbs, həbsxana, zindan, dustaqxana mənasında. Ruzi-hicrandır, sevin, ey mürği-ruhim, kim, bu gün; Bu qəfəsdən mən səni, əlbəttə, azad eylərəm. F.. Oldu sənsiz çəmən, ey gül, məni-şeydayə qəfəs; Nə çəmən, cümlə cahandır məni-rüsvayə qəfəs. S. Ə. Ş.. Gəlin, tez uçuraq o daş qəfəsi; Gülsün qadınlığın ağlayan səsi! S. V.. Qəfəs kimi – cansıxıcı, darısqal (yer haqqında). Muğan düzündəki səssiz gecələr; Sıxdı Əmirxanı bir qəfəs kimi. S. V.. Qəfəsdə saxlamaq – azadlıqdan məhrum etmək, dörd divar arasında saxlamaq. <Almaz:> Biz qadınlarımızı qəfəsdə saxlayan əlləri qırmalı, qadını azadlığa çıxarmalıyıq. C. C.. Qəfəsdən azad olmaq – həbsdən azad olmaq, azadlığa çıxmaq, çətinlikdən qurtulmaq. Qəfəsə düşmək – tutulmaq, girə keçmək, tora düşmək, ələ keçmək. Xan qəfəsə düşmüş vəhşi heyvan tək özünü o yanbu yana çırpır. Ə. H.. Qəfəsə salmaq – həbsə salmaq, azadlıqdan məhrum etmək, dörd divar arasında gizlətmək. <Mələk> hiss edirdi ki, burada, Allahyarın evində qəfəsə salınmış quş kimi yaşayır. İ. Ş..

◊ Qəfəsə dönmək – son dərəcə zəifləmək, arıqlamaq, cansızlaşmaq. Onun bədəni bir qəfəsə dönmüşdür. Quru qəfəs – çox zəif, üzgün, cansız, arıq adam haqqında. Gördüm bu dünyanı – quru qəfəsdir; Bizlərə verdiyin ibrətli dərsdir. . N. Kəsəmənli. Döş (köks) qəfəsi anat. – skeletin, qabırğalardan ibarət olan içərisində ciyərlərin və ürəyin yerləşdiyi döş boşluğunu təşkil edən hissəsi. <Kişinin> pərələri genişləndi, sinəsi qalxıbendi, köks qəfəsi az qaldı partlasın. İ. Ş..